Dlaczego warto wspierać szkolnictwo zawodowe?
Strategiczne myślenie o rozwoju regionu wymaga bardzo szerokiej perspektywy. Nie można liczyć na pozyskanie dla województwa poważnych inwestorów i związany z tym wzrost liczby atrakcyjnych miejsc pracy bez pokazania, iż na Pomorzu potrafimy dobrze kształcić na każdym etapie edukacji, że absolwenci pomorskich szkół mogą stanowić znakomite zaplecze kadrowe szybko dostosowujące się do potrzeb sygnalizowanych przez pracodawców. To wielkie wyzwanie wymagające od nas wszystkich nowego myślenia o potrzebach szkolnictwa zawodowego. Musimy dążyć do odwrócenia negatywnych tendencji związanych z deprecjacją szkolnictwa zawodowego w pierwszym okresie polskiej transformacji. Efektem tego była zbyt duża –
w stosunku do potrzeb i możliwości – grupa młodzieży trafiająca do szkół ogólnokształcących. Spora część tej grupy nie miała ani pomysłu na dalsze kształcenie na studiach, ani konkretnego zawodu – co istotnie utrudniało ich odnalezienie się na rynku pracy. Jednocześnie pracodawcy sygnalizowali, iż coraz trudniej znaleźć dobrze przygotowanych pracowników. Pojawiła się wręcz cała grupa deficytowych w naszym województwie, a bardzo ważnych dla rozwoju regionu zawodów, stale brakuje np. spawaczy czy wykwalifikowanych opiekunów osób starszych. Przełamanie niechęci do szkolnictwa zawodowego jest ważne zarówno ze względu na pokazanie młodym ludziom ścieżki kariery pozwalającej na szybkie znalezienie ciekawej pracy, jak i z punktu widzenia potrzeb regionalnego i lokalnego rynku pracy. Obecnie w szkołach zawodowych
w województwie pomorskim (110 zasadniczych szkół zawodowych, 115 techników, 178 szkół policealnych, 25 szkół przysposabiających do pracy) kształci się ogółem 68 769 uczniów,
co stanowi 56,7% wszystkich uczniów szkół ponadgimnazjalnych (odsetek uczniów szkolnictwa zawodowego w kraju wynosi 54,5%). Samorządowi Województwa Pomorskiego zależy
na zwiększeniu odsetka młodzieży wybierającej kształcenie zawodowe. Trzeba jednak pamiętać,
iż aby szkoły zawodowe były atrakcyjne dla uczniów i potrzebne pracodawcom, muszą się zmieniać. Stałej modernizacji wymaga nie tylko wyposażenie pracowni kształcenia zawodowego, ale przede wszystkim programy nauczania i metody pracy z uczniem. Szczególnie ważna jest też autentyczna, systematyczna współpraca szkół z pracodawcami.
Problemem województwa pomorskiego jest też niska jakość i niedopasowanie oferty kształcenia zawodowego do zmieniającej się gospodarki (często o kierunkach kształcenia decyduje tradycja, potencjał kadry dydaktycznej oraz zgłaszane deklaracje absolwentów gimnazjum). Historycznie ukształtowana sieć lokalnych szkół zawodowych nie odpowiada już subregionalnemu
i regionalnemu charakterowi rynków pracy. Brakuje ponadlokalnej współpracy organów prowadzących (np. sąsiadujące powiaty prowadzą te same kierunki kształcenia) oraz regionalnej koordynacji oferty szkolnictwa zawodowego (w tym ustawicznego), uwzględniającej ponadlokalny wymiar rynków pracy.
Z tych też powodów zarówno Marszałek Mieczysław Struk, jak i kierowana w tej chwili przeze mnie sejmikowa Komisja Nauki, Edukacji, Kultury i Sportu zabiegała o to, by ująć problematykę szkolnictwa zawodowego w najważniejszych regionalnych dokumentach strategicznych: Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020, Regionalnym Programie Strategicznym Aktywni Pomorzanie oraz w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020. Działania otwierają drogę pozyskania dodatkowych funduszy na wsparcie i modernizację pomorskich szkół zawodowych.
Co już udało się zrobić?
Jakie działania wspierające szkolnictwo zawodowe podejmował do tej pory Samorząd Województwa Pomorskiego?
W perspektywie na lata 2007 – 2013 w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na szkolnictwo zawodowe w województwie pomorskim przeznaczono 20,24 mln euro, z czego ok. 5 mln euro na projekt systemowy Samorządu Województwa Pomorskiego: „Pomorskie – dobry kurs na edukację. Szkolnictwo zawodowe w regionie a wyzwania rynku pracy”. Projekt ten realizowany był we współpracy samorządu województwa z organami prowadzącymi ponadgimnazjalne szkoły zawodowe – w ogromnej większości z samorządami powiatowymi, które odpowiadają za ten etap edukacji. Powiaty współfinansowały m.in. zakupy pomocy dydaktycznych dokładając swoją złotówkę do każdych dwóch złotych wydanych ze środków projektowych na wyposażenie szkolnych pracowni. Dla przykładu szkoły zawodowe w powiecie kościerskim otrzymały wyposażenie o łącznej wartości przekraczającej 246 tysięcy złotych. Zakupiono sprzęt komputerowy wraz z nowoczesnym oprogramowaniem, wyposażenie pracowni gastronomicznych, elektrycznych i mechanicznych, kupiono też sprzęt laboratoryjny.
Wsparciem objęto także uczniów szkół zawodowych. Organizowano dla nich dodatkowe zajęcia z języka obcego zawodowego, warsztaty z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego i bardzo popularne wśród uczniów kursy podnoszące ich umiejętności zawodowe oraz kursy kwalifikacyjne dające dodatkowe uprawnienia. W powiecie kościerskim takimi kursami objęto 462 uczniów szkół zawodowych. Oferta kursów pomyślana była w ten sposób, by realnie zwiększyć szanse młodych ludzi na rynku pracy. W ramach projektu finansowano m.in.: prawo jazdy kat. B, kurs obsługi kombajnów, kurs obsługi wózków widłowych, kurs obsługi żurawi HDS, kurs obsługi programu AutoCAD, kursy spawania (MAG i MIG), kursy naprawy i obsługi urządzeń chłodniczych, kursy obsługi kas fiskalnych oraz kursy gastronomiczne (barman, barista, carving).
Wszystkie te działania już przyczyniły się do poprawy kondycji szkolnictwa zawodowego i – co bardzo ważne – pomogły lepiej dostosować kształcenie w szkołach zawodowych do potrzeb rynku pracy. Wyzwania związanie z modernizacją tego obszaru edukacji są jednak tak duże, iż wymagają jeszcze wielu kolejnych lat wspólnej pracy i samorządów lokalnych, i samorządu województwa, i pracodawców.
Co jeszcze przed nami?
Jak Samorząd Województw Pomorskiego zamierza wspierać szkolnictwo zawodowe w najbliższych latach?
Jako radny Sejmiku Województwa Pomorskiego i zarazem przewodniczący Komisja Nauki, Edukacji, Kultury i Sportu zabiegam o to by w pełni dążyć do przełożenia zapisów Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 na konkretne działania. Szczególnie ważne jest wykorzystanie możliwości związanych z funduszami europejskimi pozyskanymi w ramach tak zwanej nowej perspektywy na lata 2014 – 2020. Między innymi poprzez mądre zarządzanie tymi funduszami planujemy wpłynąć na organy prowadzące szkoły zawodowe (głównie powiaty, bo prowadzenie szkół zawodowych, to ich zadanie), by w ramach wspólnych działań, również z pracodawcami, na bazie istniejącej infrastruktury, zmodyfikować sieć szkół zawodowych w taki sposób, aby lepiej odpowiadała ona regionalnemu i subregionalnym rynkom pracy oraz uwzględniała branże o największym potencjale rozwoju subregionów i regionu, a także Inteligentne Specjalizacje Pomorza.
Warto podkreślić, iż – spośród wszystkich regionalnych programów operacyjnych – to właśnie w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 przeznaczono najwięcej środków na szkolnictwo zawodowe.
W RPO WP 2014-2020 środki na szkolnictwo zawodowe ujęto w dwóch funduszach:
• Europejski Fundusz Społeczny (Oś Priorytetowa 3, Działanie 3.3) – 25,1 mln euro,
• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (Oś Priorytetowa 4, Działanie 4.1) – 51,5 mln euro.
Kwota dofinansowania, jaka została przeznaczona na szkolnictwo zawodowe w perspektywie
na lata 2014-2020 wynosi łącznie ponad 76,6 mln euro, czyli prawie cztery razy więcej
niż w poprzedniej perspektywie.
Planowane kierunki zmian w szkolnictwie zawodowym będą realizowane przede wszystkim poprzez przedsięwzięcie strategiczne wynikające z Regionalnego Programu Strategicznego Aktywni Pomorzanie, pn. „Kształtowanie sieci ponadgimnazjalnych szkół zawodowych uwzględniającej potrzeby subregionalnych i regionalnego rynków pracy”.
Z uwagi na zakres przedsięwzięcia strategicznego konieczne było określenie przez organy prowadzące (w większości powiaty) własnych koncepcji dotyczących szkolnictwa zawodowego i następnie wyłonienie – w drodze otwartej procedury konkursowej – tych spośród nich, które zostaną przedstawione Zarządowi Województwa Pomorskiego jako rekomendowane do realizacji w ramach przedsięwzięcia. Ostateczna decyzja co do zakresu przedsięwzięcia strategicznego należy do Zarządu, warto jednak podkreślić, iż w proces identyfikacji najlepszych koncepcji czynnie zostali włączeni pracodawcy, którzy udzielają się zarówno jako członkowie Komisji Konkursowej, jak i wspierają organy prowadzące w przygotowaniu założeń wsparcia szkół zawodowych. W chwili obecnej członkowie Komisji Konkursowej biorą udział w prezentacji przez poszczególne organy prowadzące własnych koncepcji. Wystąpienie Powiatu Kościerskiego zaplanowano na 22 września. Mam nadzieję, iż przygotowana przez starostwo koncepcja modernizacji kościerskich szkół zawodowych pozwoli na lepsze dostosowanie ich oferty do potrzeb lokalnego rynku pracy.
Prowadzona pod kierunkiem Samorządu Województwa Pomorskiego interwencja w obszarze szkolnictwa zawodowego ma mieć charakter kompleksowy i przyczynić się nie tylko do lepszego rozmieszczenia na obszarze województwa sieci szkół zawodowych czy też unowocześnienia wyposażenia pracowni do nauki zawodów. Ma przede wszystkim pomóc w nawiązaniu prawdziwej współpracy szkół zawodowych z pracodawcami i trwale podnieść jakość kształcenia w pomorskich szkołach zawodowych. Stąd taka duża waga mądrego planowania zróżnicowanych form wsparcia zarówno uczniów (np. poprzez staże i praktyki zawodowe oraz kursy podnoszące umiejętności zawodowe), jak i nauczycieli i instruktorów praktycznej nauki zawodu.
Bez tych wspólnych działań nie uda nam się poprawić wizerunku pomorskich szkół zawodowych i dostosować edukacji do rynku pracy.
